W sezonie wzmożonych zachorowań mówi się częściej o konieczności wzmacniania odporności, jednak wiele osób nie rozumie, jak właściwie działają mechanizmy immunologiczne w naszym ciele i co znaczy „mieć dobrą odporność”.
Odporność wrodzona i nabyta
Wrodzona (niespecyficzna) odporność jest taka sama u wszystkich ludzi. Odpowiedź następuje natychmiast po wniknięciu drobnoustroju do organizmu i nie zapisuje się w pamięci immunologicznej. Oznacza to, że jeśli ten sam patogen ponownie dostanie się do organizmu, system nie rozpozna go i zareaguje zwyczajowo.
W przypadku poważniejszych infekcji największą rolę odgrywa odporność nabyta (specyficzna). Reakcja organizmu jest tutaj indywidualna dla każdego patogenu, a pamięć immunologiczna zależy od tego, jakie infekcje przeszła dana osoba i jakie szczepienia przyjęła. Po zniszczeniu drobnoustroju układ odpornościowy zapamiętuje go i następnym razem reaguje znacznie szybciej.
Jakie komórki chronią nasz organizm?
Centralnym narządem immunogenezy jest szpik kostny. W nim powstają wszystkie komórki biorące udział w odpowiedziach immunologicznych. Oprócz tego swój udział w tych procesach mają:
- grasica, w której dojrzewają limfocyty T;
- śledziona, w której dojrzewają limfocyty B. Aktywnie zachodzą w niej także procesy fagocytozy, gdy specjalne komórki układu odpornościowego łapią i trawią m.in. drobnoustroje;
- węzły chłonne, w których znajdują się komórki pamięci immunologicznej, a także komórki odpornościowe, które łapią i wchłaniają drobnoustroje.
W ten sposób narządy układu odpornościowego zapewniają tworzenie, dojrzewanie i przeżywanie komórek odpornościowych. W naszym ciele jest wiele ich rodzajów, a główne z nich to:
- limfocyty T – nazwane tak od grasicy (z łac. Thymus), w której dojrzewają. Konkretne typy limfocytów T są odpowiedzialne za różne zadania, np.: zabijanie zainfekowanych komórek, aby zatrzymać rozwój infekcji, rozpoznawanie określonych rodzajów drobnoustrojów, regulowanie siły i czasu trwania odpowiedzi immunologicznej;
- limfocyty B – ich nazwa pochodzi od torebki Fabrycjusza (łac. bursa Fabricii), w której po raz pierwszy je odkryto. Limfocyty B potrafią syntetyzować przeciwciała – immunoglobuliny. Są to specjalne białka, które „przyklejają się” do drobnoustrojów i powodują ich śmierć;
- komórki NK – czyli „naturalni zabójcy” (ang. Natural Killer). Znajdują i zabijają komórki zainfekowane i nowotworowe;
- neutrofile i makrofagi;
- eozynofile – chronią nasz organizm przed pasożytami;
- bazofile – uwalniają duże ilości substancji sygnalizacyjnych (cytokin), czym przyciągają inne komórki odpornościowe do ogniska infekcji.
Jak komórki układu odpornościowego walczą z „intruzami”?
Pomaga im w tym główny kompleks zgodności tkankowej pierwszego typu MHC-i. To grupa białek znajdująca się na powierzchni komórek unikalna dla każdego organizmu. To swego rodzaju dowód tożsamości komórki, który pozwala układowi odpornościowemu rozpoznać, z czym ma do czynienia. Jeśli coś złego dzieje się z komórką ciała, na przykład została zainfekowana lub pojawiają się w niej zmiany nowotworowe, wówczas MHC-i zmienia się lub całkowicie znika. Taka komórka zostaje rozpoznana i usunięta.
W przypadku odporności humoralnej głównymi obrońcami organizmu są przeciwciała – specjalne białka syntetyzowane przez limfocyty B, które wiążą się z obcymi obiektami (antygenami), czy to bakterią, cząsteczką wirusa, czy toksyną, i neutralizują je. Dla każdego rodzaju antygenu organizm jest w stanie zsyntetyzować odpowiednie przeciwciała.
Zdj. główne: Editura Creator/unsplash.com
